Ludzkość zna cyfry i liczby od setek, jeśli nie tysięcy lat. Używamy ich praktycznie na każdym kroku. Liczymy: pieniądze, czas, wagę, wzrost, odległości, słowem – wszystko, co się da. Pismo Święte to księga czerpiąca z życia codziennego pełnymi garściami, więc i w nim liczb nie brakuje. Jednak autorzy biblijni stosują je na dwa podstawowe sposoby. Pierwszy – zwykły – oraz drugi, o wiele ciekawszy – bo symboliczny. Liczby stają się czasem w Biblii symbolem – a więc nie oznaczają ilości, lecz wskazują na coś głębszego, ważniejszego i bardziej ulotnego.
Zapraszam na szybki przegląd podstawowych symbolicznych liczb biblijnych.
Jeden
Liczba jeden oznacza absolutną jedyność i jako taka przysługuje wyłącznie Bogu oraz wszystkiemu, co z Boga wychodzi. Bóg jest jeden i jego podstawową cechą jest owa jedność (por. Pwt 6,4; Mt 19,17; Ga 3,20). Bardzo dobrym przykładem jest tutaj List do Efezjan, w którym autor dobitnie pisze, że „jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie. Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który jest i działa ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich. Jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest”(Ef 4,4-6).
Dwa
Cyfra dwa odnosi się symbolicznie do tematu świadectwa – w procesie sądowym uznawano zeznania przynajmniej dwóch świadków (por. Pwt 17,6). Szerzej dwójka wskazuje na pomoc, okazane wsparcie, pokonanie samotności, szczególnie w małżeństwie. W ten drugi sposób rozumiano na przykład współistnienie słońca i księżyca, dwóch ciał niebieskich „współpracujących” w oświetlaniu ziemi (por. Rdz 1,16). Dekalog umieszczony był na dwóch tablicach (por. Wj 32,15), a Jezus wysyłał parami uczniów na misję (por. Mk 6,7). Dwójka to często także symbol dwóch dróg – życia i śmierci, dobra i zła, Boga i szatana (ale nigdy na zasadzie dualizmu – szatan nigdy nie będzie równy Bogu).
Trzy
Trójka to najczęściej wspominana cyfra biblijna, choć nie zawsze jest bezpośrednio wymieniona. Podobnie jak jedynka, wskazuje na Boga, który objawia się jako Ojciec, Syn i Duch (por. Mt 28,19). Aniołowie trzykrotnie wołają „święty”, wielbiąc Boga (por Iz 6,3), Namiot Spotkania i później świątynia w Jerozolimie mają trzy główne części – przedsionek, Miejsce Święte i Święte Świętych (por. Wj 26,33; 27,9), trzy dni dzielą wreszcie śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa (por. Mt 12,40). Z drugiej strony – Jezus jest trzykrotnie kuszony na pustyni (por. Mt 4,1-11), cyfra ta pojawia się również w opisie Bestii w Apokalipsie – jest ona porównana do trzech zwierząt: pantery, niedźwiedzia i lwa (por. Ap 13,2).
Cztery
Czwórka to cyfra najbardziej „ziemska”. Wynika to z codziennych obserwacji – mamy cztery strony świata, cztery pory roku, cztery żywioły. W Biblii najczęściej odnosi się do tego, co doczesne. Z ogrodu Eden wypływają cztery najważniejsze rzeki świata (por. Rdz 2,10). Czwórka często pojawia się w opisach architektonicznych (cztery ściany, narożniki, kolumny) oraz wizjach prorockich, gdzie wskazuje na „ziemskie” pochodzenie bohaterów czy wydarzeń (por. Dn 7).
Siedem
Siódemka wyraża zamkniętą, pełną całość, doskonałość, zazwyczaj ustanowioną przez Boga. Tydzień ma zatem siedem dni (por. Rdz 2,2-3), a siódmy dzień i siódmy rok (tzw. rok szabatowy) dzielą i porządkują czas człowieka na pracę i odpoczynek. Jest to cyfra święta, Boża, wskazuje na niebiańskie pochodzenie. Najlepiej pokazuje to Apokalipsa świętego Jana – mamy tam siedem duchów Bożych, Kościołów, listów, pieczęci, rogów i oczu Baranka, świeczników, trąb, czasz itd. Siedmioramienny świecznik jest w Świątyni Jerozolimskiej symbolem obecności Boga-Światłości pośród ludu.
Osiem
Ósemka to znak nowego początku. Tyle osób liczyła rodzina Noego uratowana z potopu (por. Rdz 6,18), ósmego dnia po narodzeniu miało miejsce obrzezanie, symbolizujące włączenie do społeczności ludu Bożego (por. Rdz 21,4). Izraelici aż przez osiem dni świętowali oczyszczenie świątyni po zwycięstwach Machabeuszy (por. 1 Mch 4). Jezus zmartwychwstał ósmego dnia i ukazał się Tomaszowi po ośmiu dniach od poprzedniego spotkania z uczniami (por. J 20,26).
Dwanaście
Dwunastka to liczba szczególna w historii biblijnej. U początków narodu stoi dwunastu synów Jakuba-Izraela (por. Rdz 35,22-26), a Jezus wybierze potem dwunastu Apostołów, którzy staną się fundamentem Kościoła (por. Mt 10,1-4). Jest także liczbą porządkującą rzeczywistość, lecz z założeniem, że jest to porządek doskonały, obejmujący wszystkich. Mamy więc dwanaście miesięcy w roku (por. 1 Krn 27,1) i dwanaście godzin dnia (por. J 11,9). Dwunastka jest również istotną liczbą w opisie Nowego Jeruzalem (por. Ap 21) – dwanaście warstw fundamentów, ozdobnych kamieni, bram itd.
Czterdzieści
Liczba czterdzieści pojawia się często w informacjach o upływie czasu. Taka ilość lat określa na przykład następowanie po sobie kolejnych pokoleń. Jest to również liczba wskazująca na czas próby, pewnego testu czy wyjątkowego doświadczenia. Deszcz rozpoczynający potop padał czterdzieści dni (por. Rdz 7), a wędrówka Izraelitów przez pustynię trwała czterdzieści lat (por. Lb 14). Odnosi się też czasem do okresu praktykowania postu – Mojżesz pościł czterdzieści dni (por. Wj 34), Eliasz tyle dni wytrwale wędrował ku Bożej górze Horeb (por. 1 Krl 19,8) i oczywiście tyle dni trwał post Jezusa.
Kto to wszystko zliczy…
Z pewnością nie są to wszystkie liczby symboliczne występujące w Biblii. Swoje ukryte znaczenie mają również takie liczby jak: trzy i pół, dziesięć, siedemdziesiąt, tysiąc itp. Często także pojawiają się rozmaite matematyczne kombinacje liczb – na przykład 144 000 zbawionych z Apokalipsy to nic innego jak iloczyn dwóch dwunastek i tysiąca (por. Ap 14,1).
Symboliczne znaczenie liczb biblijnych to kolejny dowód na to, że Pismo Święte jest niezwykle bogate w treść i zgłębienie go do końca nie jest możliwe. Bóg jest piękną tajemnicą, którą możemy odkrywać między innymi w Biblii. Liczby nam w tym pomagają – a wcale nie trzeba być do tego dobrym z matematyki…
redakcja: Joanna Ptasiewicz